کارنامه فجر از ابتدا تاکنون (1361 - 1396)

این دوره نیز یکی از دوره‌های عجیب جشنواره فیلم فجر است. دوره‌ای که در آن سیمرغ‌های جشنواره در میان فیلم‌های مختلف تقسیم شد تا هیچکس اعتراضی نکند و به جز دوئل که در چندین بخش جایزه گرفت، بیشتر جوایز اصلی جشنواره در میان فیلم‌ها پخش شد و جایزه بهترین فیلم نیز به «میهمان مامان» رسید تا بالاخره یک بار هم این جایزه نصیب فیلمی از داریوش مهرجویی شود.

هیئت داوران نهمین دوره جشنواره فیلم فجر، برای انتخاب بهترین فیلم این دوره، به سراغ یک فیلم طنز رفتند. «آپارتمان شماره ۱۳» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی یدالله صمدی فیلمی بود که مورد توجه این هیئت قرار گرفت که نگارش داستان آن حاصل همکاری مشترک حسن قلی‌زاده و علیرضا خمسه بود که اتفاقا جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره را نیز به دست آورد و بعد آن نیز، علیرضا خمسه عهده‌دار تقش اصلی این فیلم سینمایی شد.

برگزیده بخش بهترین فیلم این دوره از جشنواره فجر هم دارای یک ویژگی منحصر به فرد بود. آن هم اینکه بعد از سال‌ها یک بار دیگر اثری توانست هم جایزه بهترین فیلم را از آن خود کند و هم جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران. " رخ دیوانه " آخرین ساخته ابوالحسن داوودی همین اثر بود که با موضوعی اجتماعی و جوان‌پسند به جشنواره سی‌وسوم فجر گذاشت و به موفقیت‌های زیادی دست یافت. طناز طباطبایی، بیژن امکانیان، صابر ابر، نازنین بیاتی، گوهر خیراندیش، ساعد سهیلی و امیر جدیدی در این فیلم ایفای نقش کرده‌اند.

دوره چهاردهم جشنواره فیلم فجر، آغاز موفقت‌های پی‌در پی مجید مجیدی در این جشنواره بود. مجیدی در این دوره برای اولین بار برای فیلم «پدر» جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را از آن خود کرد. فیلمی با بازی درخشان و ماندگار محمد کاسبی که برای خود او نیز سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را در پی داشت .

«بوی کافور، عطر یاس» به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا، فیلم برگزیده هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر است. فیلمی که در ارتباط با کارگردانی قدیمی است که بیست سال است فیلمی نساخته، اما تصمیم می‌گیرد به سفارش تلویزیون ژاپن فیلمی درباره مراسم تدفین خودش بسازد. ضا کیانیان، رویا نونهالی، پریوش نظریه، داریوش اسدزاده، ابراهیم آبادی، مهتاج نجومی و بهمن فرمان‌آرا از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

ابراهیم حاتمی‌کیا با ساخت «آژانس شیشه‌ای» نوار موفقیت‌های پی در پی مجید مجیدی را قطع کرد و توانست سیمرغ بهترین فیلم دوره شانزدهم جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. البته «آژانس شیشه‌ای» یک ویژگی منحصر به فرد دیگر هم داشت و برای اولین بار، توانست جایزه بهترین فیلم از نگاه مخاطبان و بهترین فیلم جشنواره را به طور همزمان کسب کند.

ساخت «بچه‌های آسمان» ادامه دهنده موفقیت مجید مجیدی در جشنواره فیلم فجر بود. فیلمی که برای دومین سال پیاپی عنوان بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را از آن این کارگردان سینمای ایران کرد و بعد از آن به‌عنوان یکی از ۵ نامزد نهایی جایزه بهترین فیلم خارجی اسکار برگزیده شد.

در دوره دهم جشنواره فیلم فجر، نوبت به علیرضا داوودنژاد رسید تا سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره را از آن خود کند. او که با فیلم سینمایی «نیاز» در این دوره از جشنواره شرکت کرده بود، به سراغ داستان نوجوانی به نام علی رفت که پس از مرگ پدرش، تصمیم می‌گیرد نان‌آور خانه شود. علی پس از چند روز در چاپخانه‌ای مشغول به کار می‌شود. علی سوری، ترحم فتحی، شهره لرستانی و صدرالله اعتصامی تعدادی از بازیگران یان فیلم سینمایی هستند.

دوره هفدهم جشنواره فجر، نوبت به رسول ملاقلی‌پور رسیده بود تا با یک داستان دفاع‌مقدسی دیگر جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. «هیوا» که جایزه بهترین کارگردانی، صدابرداری، فیلمبرداری و طراحی صحنه را دریافت کرده بود. جمشید هاشم‌پور، گلچهره سجادیه، آتیلا پسیانی، عبدالرضا زهره کرمانی، فرهاد قائمیان، آناهیتا نعمتی و اتابک نادری تعدادی از بازیگران ین فیلم سینمایی هستند.

دوره نوزدهم باز نوبت به مجید مجیدی رسید تا برای سومین بار جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را با فیلم سینمایی «باران» از آن خود کند. مجیدی که در این دوره با فیلم «سگ‌کشی» بهرام بیضایی رقابت تنگاتنگی داشت، باز هم توانست علاوه بر سیمرغ بهترین فیلم، جوایز بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین موسیقی متن، بهترین صداگذاری و میکس و بهتری صدابرداری را با فیلم خود به دست آورد.

دوره بیستم باز هم نوبت به بهمن فرمان آرا رسید که در فاصله‌ای تنها یک دوره از برگزاری جشنواره فیلم فجر، یک بار دیگر با فیلم سینمایی «خانه‌ای روی آب» جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را از آن خود کند. فرمان ارا در این فیلم از بازیگرانی چون رضا کیانیان، هدیه تهرانی، عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، بیتا فرهی، بهناز جعفری و رویا نونهالی بهره برد تا روایتگر داستان سورئال از تصادف یک دکتر با یک فرشته و درگیر شدن او در اتفاقات بعدی باشد.

بیست و یکمین یکی از خاص‌ترین دوره‌های این جشنواره بوده است. دروه‌ای که در آن در بیش از ۸ بخش برگزیده‌ای انتخاب نشد و تنها فیلم احمدرضا معتمدی بود که توانست نظر هیئت داوران را برای دریافت جایزه بهترین فیلم آن دوره جلب کند. " دیوانه‌ای از قفس پرید " روایتی پیچیده از یک ماجرای عاشقانه است که با بازی درخشان نیکی کریمی که توانست به موفقیت دست یابد. عزت الله انتظامی، علی نصیریان و پرویز پرستویی دیگر بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

دوره بیست و هفتم جشنواره فیلم فجر هم یکی از دوره‌هایی بوده که سعی شده در آن جوایز جشنواره بین فیلم‌ها تقسیم شود تا صدای اعتراض کسی بلند نشود. در این میان سیمرغ بلورین بهترین فیلم به «تردید» واروژ کریم‌مسیحی رسید. ترانه علیدوستی، بهرام رادان، حامد کمیلی، مهتاب کرامتی و انوشیروان ارجمند از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

این دوره از جشنواره نیز همانند برخی دیگر از دوره‌های جشنواره در بخش بهترین فیلم برگزیده‌ای نداشت.

سیمرغ بهترین فیلم جشنواره سی و یکم فجر، بر دوش علی غفاری نشست تا با ساخت فیلم سینمایی «استرداد» برای اولین بار به این موفقیت دست پیدا کند. «استرداد» داستانی تاریخی دارد و به موضوع غرامت جنگی می‌پردازد که قرار بود توسط انگلستان امریکا و شوروی برای جنگ جهانی دوم به ایران داده شود. حمید فرخ‌نژاد، فرهاد قائمیان، صالح میرزاآقایی و بهنام تشکر از بازیگران این اثر هستند.

این فیلم در سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد. همچنین بهزاد جعفری طادی برنده سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس شده‌است. موضوع این فیلم به ترورهای سازمان مجاهدین خلق ایران در سال ۱۳۶۰ و اتفاقات بعد از عزل ابوالحسن بنی صدر می‌پردازد.از شهریور ۱۳۹۷ دنباله این فیلم با نام ماجرای نیمروز: رد خون در حال ساخت است.

تنگه ابوقریب فیلمی به نویسندگی و کارگردانی بهرام توکلی و تهیه‌کنندگی سعید ملکان و محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج در سال ۱۳۹۶ است. این فیلم یکی از سه فیلمی است که سازمان اوج در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر و در کنار فیلم‌های به وقت شام و سوء تفاهم اکران شد. «تنگه ابوقریب» در کنار بمب؛ یک عاشقانه با یازده نامزدی سیمرغ بلورین پیشتاز جشنواره سی و ششم شدند. این فیلم با دریافت شش سیمرغ بلورین بیشترین سیمرغ را از سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر دریافت کرده‌است.

اولین باری که ابراهیم حاتمی‌کیا توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فجر را از آن خود کند، با فیلم سینمایی «مهاجر» و در دوره هشتم این جشنواره بود. " مهاجر " آن قدر در این دوره از جشنواره درخشید که توانست سه سیمرغ دیگر از جمله بهترین جلوه‌های ویژه، بهترین صداگذاری، بهترین موسیقی متن و دیپلم افتخار بهترین فیلم‌نامه را نیز کسب کرد.

شهرام اسدی با ساخت فیلم سینمایی «روز واقعه» توانست جایزه بهترین فیلم سیزدهمین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. این فیلم که از معدود تولیدات سینمای پس از انقلاب در ارتباط با قیام عاشورا است، در بخش‌هایی چون بهترین موسیقی متن، بهترین چهره پردازی و بهترین صحنه آرایی نیز موفق به کسب سیمرغ بلورین جشنواره شد.علیرضا شجاع‌نوری، عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، لادن مستوفی، محمدعلی کشاورز، سعید نیکپور، مهدی فتحی، حسین محب اهری، حسین پناهی، عنایت بخشی، ژاله علو و حمیده خیرآبادی از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

این دوره هم جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر به یک فیلم دفاع مقدسی رسید. «روز سوم» اثر محمدحسین لطیفی همین فیلم است که روایتی از آخرین روزهای مقاومت در بخش غربی خرمشهر در سال ۱۳۵۹ است و برداشتی آزاد از یک ماجرای واقعی می‌باشد. حامد بهداد، پوریا پورسرخ، باران کوثری، برزو ارجمند و شهرام قائدی از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

این دوره باز هم نوبت سیدرضا میرکریمی بود که پس از وقفه‌ای دو ساله، یک بار دیگر با اثریی اجتماعی جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را از آن خود کند. " به همین سادگی " اثر این کارگردان در بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر بود که روایتگر داستان زنی عشایری به نام طاهره است که روزمرگی‌های زندگی شهری او را سخت دلتنگ بازگشت به گذشته و محیط طبیعت کرده است.

این دوره نوبت به سیدرضا میرکریمی رسید تا جایزه بهترین فیلم را برای خود کند. «خیلی دور، خیلی نزدیک» جدیدترین ساخته این کارگردن در آن دوره بود که علاوه بر این جایزه، برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری بهترین موسیقی متن، بهترین چهره پردازی و بهترین جلوه‌های ویژه هم شد.

برگزاری اولین دوره جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۶۱ مصادف به روزهای جنگ تحمیلی بود. این دوره فقط شامل مسابقه سینمای آماتور بود و بخش سینمای حرفه‌ای، به صورت غیررقابتی برگزار شد و اثری به عنوان بهترین فیلم انتخاب نشد. البته فیلم‌هایی چون حاجی واشنگتن، خط قرمز، اشباح و سفیر از جمله فیلم‌های مهم این دوره بودند.

این دوره اولین دوره‌ای بود که جشنواره فیلم فجر به یک اثر جایزه بهترین فیلم را اهدا کرد. شاید جالب باشد بدانید که اولین کارگردانی که جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد، «حسن محمدزاده» است. فردی که با ساخت فیلم سینمایی «مترسک» این جایزه دریافت کرد ولی پس از آن دیگر نتوانست اثری را تولید کند که مورد توجه این جشنواره قرار بگیرد.

ششمین دوره جشنواره فیلم فجر نیز همانند دوره اول و دوم این جشنواره فیلم برگزیده‌ای نداشت و تنها از دو فیلم سینمایی کانی مانگا به کارگردانی سیف‌الله داد و پرنده کوچک خوشبختی به کارگردانی پوران درخشنده توسط هیات داوران جشنواره تقدیر شد و جایزه ویژه هئیت داوران نصیب این دو فیلم شد.

دوازدهمین دوره جایزه فیلم فجر نیز، همچون برخی دیگر از دوره‌های قبلی این جشنواره برگزیده‌ای نداشت و تنها جایزه ویژه هیات داوران به دو فیلم حماسه مجنون (جمال شورجه) و تیک تاک (محمدعلی طالبی) اهدا شد.

چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر یکی از متفاوت‌ترین دوره‌های این جشنواره در زمینه دادن جایزه بهترین فیلم است. این دوره برخلاف دوره اول و دوم که اصلا فیلم برگزیده‌ای نداشت، دو اثر را به عنوان بهترین فیلم حاضر در جشنواره معرفی کرد. یکی فیلم مستند «اولی‌ها» به‌کارگردانی عباس کیارستمی است که با توجه به عدم وجود بخش جداگانه‌ای برای فیلم‌های مستند تا آن دوره از جشنواره، جایزه آن به طور مشترک به این فیلم و فیلم سینمایی «بهار» به کارگردانی و نویسندگی ابوالفضل جلیلی اهدا شد.

در این دوره از جشنواره فیلمی از مسعود جعفری جوزانی به عنوان بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر انتخاب شد. فیلمی که «در مسیر تندباد» نام داشت و علاوه بر این جایزه، توانست سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری آن دوره را نیز از آن خود کند و همچنین در ۹ بخش دیگر نیز کاندیدای دریافت سیمرغ بلورین شود.

جایزه بهترین فیلم سی‌ و دومین جشنواره فیلم فجر به بهروز افخمی رسید تا برای ساخت «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» برای اولین بار به این موفقیت دست پیدا کند. این فیلم داستانی خانوادگی دارد و در ارتباط با مشکلات پیش آمده در یک خانواده است. مهدی فخیم زاده، گوهر خیراندیش، رامبد جوان، مرجان شیرمحمدی، مانی حقیقی بازیگران این فیلم هستند.

موفقیت‌های حاتمی‌کیا در جشنواره فیلم فجر تمامی ندارد. او در دوره بیست و هشتم این جشنواره نیز یک بار دیگر توانست با فیلمی که چند سال توقیف شده بود، به جایزه بهترین فیلم جشنواره دست پیدا کند. حمید فرخ نژاد، خزر معصومی، کوروش تهامی، رضا بابک، فرهاد قائمیان و مرحوم محمدعلی اینانلو بازیگران این فیلم سینمایی بودند.

یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر در انتخاب بهرین فیلم خود ویژگی‌ای منحصر به فرد داشت. در این دوره برای اولین بار یک کارگردان توانست برای دومین دوره از این جشنواره جایزه بهترین فیلم را به دست بیاورد. ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردانی بود که با آوردن «از کرخه تا راین» به جشنواره یازدهم فجر، توانست این رکورد را ثبت کند.علی دهکردی، هما روستا، هانس نویمن، اصغر نقی زاده و پرویز شیخ طادی ایفاگران نقش‌های این فیلم سینمایی ماندگار هستند.

ابراهیم حاتمی‌کیا با «به نام پدر» برای چهارمین بار تواسنت جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را از بدست آورد. این فیلم درباره رابطه پدری بسیجی و دختر جوان اوست که مین‌های باقیمانده از دوران جنگ باعث مجروح شدنش شده است و در آن بازیگرانی چون پرویز پرستویی، گلشیفته فراهانی، مهتاب نصیرپور، کامبیز دیرباز و شبنم مقدمی ایفای نقش کرده‌اند.

ایستاده در غبار فیلمی به کارگردانی و نویسندگی محمدحسین مهدویان و تهیه‌کنندگی حبیب‌الله والی‌نژاد محصول سال ۱۳۹۴ سازمان هنری رسانه‌ای اوج است.این فیلم برای حضور در بخش نگاه نو سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر انتخاب شد. ایستاده در غبار سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر ۱۳۹۴ را از آن خود کرد.

این دوره هم از دوره‌های عجیب جشنواره فیلم فجر بود. دوره‌ای که در آن جایزه بهترین کارگردانی و فیلمنامه به یک فیلم رسید ولی در نهایت فیلم دیگری به عنوان بهترین جشنواره انتخاب شد! فیلم سینمایی «جرم» ساخته مسعود کیمیایی بهترین فیلم این دوره از جشنواره شد تا در نهایت بعد از سال‌ها از برگزاری این جشنواره یک بار این جایزه نصیب او شود.

«پرواز در شب» نام بهترین فیلم پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر است که کارگردانی آن برعهده رسول ملاقلی پور بود و با موضوعی دفاع مقدسی پا به این جشنواره گذاشت. فیلمی که داستان آن در مورد یک گردان از نیروهای ایرانی است که در محاصره ارتش دشمن بعثی قرار می‌گیرد و ارتباط آن با قرارگاه مرکزی قطع می شود. این فیلم علاوه بر این جایزه، لوح زرین بهترین جلوه‌های ویژه پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر را نیز نصیب خود کرد.

این دوره از جشنواره نیز هیچ اثری را شایسته دریافت جایزه بهترین فیلم نداشت هرچند که بسیاری از استعدادهای سال‌های بعد سینمای ایران در این دوره پا به عرصه سینما گذاشتند.